Op weg naar een vitale Limburg

Ondanks een overvloed aan bewijs dat er iets moet veranderen aan de leefstijl van de Limburger, lijken chronische ziekten eerder toe, dan af te nemen. De gezondheid en vitaliteit in Nederland neemt toe, maar die van de Limburger blijft achter. Tijd voor actie dus. Het project Vitale (Lim)burgers wil de vitaliteit in de provincie bevorderen.

“De tijd is rijp om de burger te helpen bij een vitale leefstijl. Dat vraagt om praktische programma’s – toegespitst op individuele behoeftes – en het opleiden van mensen die deze programma’s kunnen uitvoeren. Aan het woord is lector 'Voeding, Leefstijl en Bewegen’ Susy Braun van Zuyd Hogeschool. Samen met lector Gastronomy Peter Klosse van Zuyd is zij kwartiermaker voor het project ‘Vitale (Lim)burgers’. Tijdens de drukbezochte aftrap van het project begin dit jaar licht Braun de plannen nader toe. Hulp bij het veranderen van je leefstijl; dat is waar het project Vitale (Lim)burgers om draait. Lopende en toekomstige initiatieven op vitaliteitsgebied worden versterkt vanuit Vitale (Lim)burgers. Het project wordt gedragen door een breed consortium dat nog steeds verder uitbreidt. “Vanuit toegepast onderzoek maken we de vertaalslag naar producten, diensten en praktische hulpmiddelen die mensen daadwerkelijk helpen om in actie te komen. Iedereen kent wel de generieke regels die je kunt toepassen om gezonder te worden (denk aan minder zout, alcohol, vlees en suiker, en meer natuurlijk bewegen en sociale contacten). Maar met alleen deze generieke regels kom je er niet.”

"Je kunt niet zeggen: ik ga x tijd meer bewegen, dus heb ik zoveel extra voeding nodig. Dat is per persoon verschillend."

Integraal

Een integrale aanpak voor vitaliteit is tegenwoordig eigenlijk al gemeengoed. Ga maar na, door alleen meer te bewegen neemt je vitaliteit niet per se toe, hetzelfde geldt voor meer aandacht aan je voeding. “Vitaliteit is complex. Zie het als een raderwerk. Als je aan één radertje draait, draaien de anderen mee. Simpel voorbeeld: als je meer gaat sporten, moet je je voedingspatroon daarop aanpassen”, aldus Braun. Dat dit zo werkt voelt iedereen op zijn klompen aan, maar er bestaat geen generieke oplossing. “Je kunt niet zeggen: ik ga x tijd meer bewegen, dus heb ik zoveel extra voeding nodig. Dat is per persoon verschillend.” De verschillen zijn zo groot dat een bepaalde aanpak zelfs averechts kan werken. Vandaar dat de grote groep in eerste instantie wordt  opgedeeld in subtypes. Vanuit een subtype kun je dan al gerichter aan de slag gaan met je vitaliteit.

"We willen bestaande, veelbelovende vitaliteitsprojecten ondersteunen vanuit onderwijs en onderzoek; een verdiepingsslag toevoegen daar waar die behoefte is."

Gepersonaliseerd

Het project Vitale (Lim)burgers is gebaseerd op recente inzichten vanuit het systeemdenken. Voeding, bewegen en de manier van denken zijn daarin onlosmakelijk met elkaar verbonden. Per individu kan de juiste aanpak verschillen. Maar een individueel programma per burger is op dit moment geen haalbare kaart. Braun: “We komen met de subtypes wel dichter in de buurt.” De leefomgeving moet de gezondere leef- en voedselkeuzes verder ondersteunen. “Denk dan bijvoorbeeld aan het stimuleren van beweging door de inrichting van de openbare ruimte in de wijk. Een openbare ruimte die zo is ingericht dat je veilig naar je werk of school kunt fietsen bijvoorbeeld. Hier sluit het gedachtegoed van collega lector Peter Klosse (Gastronomy) naadloos op aan: "het is belangrijk dat de gezondere alternatieven voor gemaksvoedsel net zo betaalbaar en makkelijk verkrijgbaar zijn.” Het doel is met andere woorden dat burgers zorgonafhankelijk leven doordat ze weten wat goed is. Daarnaast krijgen ze hulp bij de verandering naar en het volhouden van een gezondere leefstijl. Vitale (Lim)burgers wil uiteindelijk nog een stapje verdergaan.“ Het is niet de bedoeling om het wiel opnieuw uit te vinden. We pakken nieuwe inzichten uit fundamenteel onderzoek rondom systeembiologie en gepersonaliseerde interventies op en vertalen die inzichten naar praktische programma’s. We willen bestaande, veelbelovende vitaliteitsprojecten ondersteunen vanuit onderwijs en onderzoek; een verdiepingsslag toevoegen daar waar die behoefte is. Tegelijkertijd willen we een verbindende schakel zijn tussen verschillende professionals. Zorgen dat zij nog beter met elkaar gaan samenwerken en verder denken dan hun eigen expertisegebied”, aldus Braun.

"De huidige en toekomstige professionals zullen we integraal en multidisciplinair moeten opleiden en trainen."

Interdisciplinaire vitaliteitsbevordering

Dit alles zorgt ervoor dat vitaliteitsbevordering een complex vraagstuk is. Het vraagt om een andere kijk op onderwijs en onderzoek.

“De huidige en toekomstige professionals zullen we integraal en multidisciplinair moeten opleiden en trainen. Ook de onderzoekers vanuit verschillende domeinen zullen vaker en nauwer met elkaar moeten samenwerken. Dat geldt ook voor onze studenten.”

Dat komt al aardig van de grond als je bedenkt dat tot nu toe Zuyd-studenten van Verpleegkunde, Fysiotherapie, ICT, Communication & Multimedia Design, Hotel Management School Maastricht en de Fontys Sporthogeschool al samenwerken. “Het is duidelijk dat je een dergelijke verandering alleen niet kunt bewerkstelligen. Samen kunnen we wel een verschil maken en ervoor zorgen dat de vitaliteit in onze regio vooruit gaat”, besluit Braun.